Toen ik nog maar een jaar of 7 was kreeg ik een labeltje. Ik voelde me namelijk niet gelukkig op school. Mijn ouders en de school hebben hun uiterste best gedaan om erachter te komen waarom, zodat ze me de juiste begeleiding konden geven. Dat was fijn, want ik werd gezien en ondersteund. Ik gaf mijn label een positief labeltje. Pas jaren later, zo tegen het einde van mijn middelbare schooltijd, kwam ik erachter dat het labeltje helemaal niet zo goed voor me had gewerkt. Ik was me namelijk gaan identificeren met mijn label, ik verschuilde me erachter en ik wist niet meer wie ik was zónder dat label. Vanaf dat moment fascineerde het labelen op zich mij enorm. Wanneer werkt het voor iemand en wanneer niet?
Over welke labels gaat het?
Als ik het heb over labels, dan bedoel ik diagnoses als ADHD of ADD, alles in het autistisch spectrum, hoogbegaafdheid, dyslexie en andere dingen die het leerproces beïnvloeden. Daarnaast ook nog hoogsensitiviteit, introversie, depressie, burn-out en bijvoorbeeld eetstoornissen. Nou ben ik geen psycholoog of psychiater en dit is absoluut ingewikkelde kost, dus ik kan alleen maar vanuit mijn eigen ervaring hierover praten.
Labelen in het onderwijs
In het huidige onderwijs is het duidelijk waarom het labelen van kinderen nut heeft. Er kunnen speciale regelingen worden getroffen en rugzakjes aangevraagd. Alles om maar rekening te houden met de behoeften en voorkeuren van kinderen die afwijken van het gemiddelde. Dat is nou eenmaal nodig in de poging te voorkomen dat deze kinderen doodongelukkig worden. Nou droom ik van onderwijs waarin er geen “gemiddelde” is en ieder kind er mag zijn met zijn/haar kwaliteiten en rariteiten, zodat labelen überhaupt niet meer nodig is, maar dat is een verhaal voor een andere keer.
Als er geen duidelijke praktische voordelen zitten aan het plakken van een label bij een kind, dan is het aan ouders om in te schatten of het helpend zal zijn. Voor het ene kind is het een hele opluchting om te weten wat er aan de hand is en het andere kind heeft misschien helemaal niet door dat het “anders” is.
Labels voor volwassenen
Bij volwassenen is er nog meer aan de hand. We hebben namelijk tegenwoordig de beschikking over zoveel informatie dat het makkelijk is onszelf te voorzien van een label. Veel mensen zijn op zoek naar zichzelf en herkennen zich bijvoorbeeld in teksten over hoogsensitiviteit, asperger, introversie of AD(H)D. De testjes die erbij staan wijzen uit of je er “ook een bent”. Die herkenning is fijn, want het kan een verklaring zijn voor waarom dingen altijd zijn gelopen zoals ze liepen. Dat gevoel van: “Ooh, ik ben niet gek, ik ben gewoon…” (vul maar in). Dat is heel helend.
De keerzijde hiervan is dat het ook makkelijker is een (zelfgeplakt) label als excuus te gebruiken. “Nee, ik kan dat niet vanwege…” Op deze manier verschuil je je achter je label en geef je de verantwoordelijkheid voor je leven uit handen. Dat is zonde, want je bént niet je label. Je hebt misschien gedrag of gevoelens die in dat hokje passen, maar het label maakt je niet tot wie jij bent.
Het spectrum van een eigenschap
Ik geloof dat elke eigenschap of stoornis een eigen spectrum heeft en dat ieder mens het in meer of mindere mate kan hebben. Nou heb ik van de daken lopen schreeuwen dat ik introvert ben, maar meestal zeg ik over mezelf dat ik “overwegend introvert” ben. Op de lijn van superintrovert tot superextravert zit ik iets links van het midden. Daarnaast denk ik dat dit geen vaststaand gegeven is en dat er altijd een bepaalde mate van verandering mogelijk is. Niks “zo ben ik nou eenmaal”! Dit geldt ook voor mijn andere labeltjes. Mijn hoogsensitiviteit, hoogbegaafdheid, misofonie en mijn quarter life crisis zijn “een beetje” bij me aanwezig en aan verandering onderhevig.
Dit is mijn punt. Gebruik je label als dat je helpt. Maar laten we stoppen met onze labels deel van onze identiteit te laten worden. Het is niet wie we zijn, het is puur een verklaring voor hoe we ons voelen, hoe we ons gedragen en bij welke mensen we ons prettig voelen.
Dit artikel verscheen eerder op 365dagensuccesvol.nl. Het origineel vind je hier.